Zafer Zöğ'ün Karalama Defteri: Amatör Telsizcilik

Her ne kadar çok fazla zaman ayırmasam da bugün size bir başka hobimden amatör telsizcilikten bahsedeceğim.

Amatör telsiz, İngilizce adıyla "ham radio", bireylerin dünya genelindeki diğer insanlarla iletişim kurmasını, radyo teknolojileriyle deneyler yapmasını ve acil durum iletişim hizmetleri sağlamasını mümkün kılan büyüleyici ve çok yönlü bir hobidir. Lisanslı amatör telsiz operatörleri, sıkça "amatör" olarak adlandırılır ve düzenleyici otoriteler tarafından ayrılmış belirli radyo frekanslarını kullanarak sinyaller gönderip alırlar. Bu makalede, amatör telsizin tarihini, bileşenlerini, faydalarını ve topluluk yönlerini inceleyeceğiz.

Amatör Telsizcilik Tarihi

Amatör telsiz (ülkemizde amatör radyo olarak da adlandırılır) , 20. yüzyılın başlarına kadar uzanan zengin bir tarihe sahiptir. "Ham" terimi, başlangıçta profesyonel telgraf operatörleri tarafından amatör telsiz meraklılarını tanımlamak için alaycı bir şekilde kullanılmıştır. Ancak, amatörler bu terimi benimsemiş ve zamanla olumsuz anlamını yitirmiştir. 1912 yılında, Amerika Birleşik Devletleri'nde çıkarılan Radyo Yasası, tüm radyo operatörlerinin lisans almasını gerektirdi ve amatör telsizi resmileştirdi. On yıllar boyunca, amatör telsiz teknolojik gelişmelerle birlikte evrildi; Mors kodundan sesli iletişime ve dijital modlara kadar genişledi.

Türkiye'de 3222 Sayılı Telsiz Kanunu sebebiyle uzun yıllar amatör telsizcilik yasaklanmış, 1983 yılında yapılan yasal düzenleme ile amatör telsizcilik yasal bir statü kazanmıştır. Bu durum ülkemizde amatör telsizciliğin gelişmesine engel olmuştur.

Amatör Telsiz İstasyonunun Bileşenleri

Tipik bir amatör telsiz istasyonu birkaç anahtar bileşenden oluşur:

1. Verici/Alıcı (Transceiver): Hem verici hem de alıcı işlevini birleştiren ana cihazdır. Modern verici/alıcılar, birçok çalışma modu ve frekans bandı sunarak oldukça sofistike hale gelmiştir.

2. Anten: Sinyallerin gönderilip alınmasında kritik öneme sahiptir. Dipol, Yagi ve dikey antenler gibi çeşitli anten türleri bulunur. Anten seçimi, iletişim mesafesini ve kalitesini etkiler.
3. Güç Kaynağı: Verici/alıcı ve diğer ekipmanlara gerekli gücü sağlar. Taşınabilir operasyonlarda akü/ piller kullanılırken, ev istasyonlarında genellikle özel güç kaynakları bulunur.
4. Mikrofon ve Anahtar (Keyer): Sesli iletişim için mikrofon kullanılırken, Mors kodu operatörleri anahtar kullanır.
5. Tuner: Anten empedansını verici/alıcı ile eşleştirerek sinyal verimliliğini maksimize eder.

Çalışma Modları

Amatör radyo, çeşitli çalışma modları sunar:

- Ses (Phone): Operatörlerin birbirleriyle konuşmasına olanak tanıyan en yaygın moddur. AM, FM ve Tek Yan Bant (SSB) gibi modları içerir.
- Mors Kodu (CW): Mors kodu kullanarak çalışan bir moddur ve beceri ve pratik gerektirir. Basitliği ve etkinliği nedeniyle popülerliğini korur.
- Dijital Modlar: Verileri göndermek ve almak için bilgisayarlar kullanılır. Popüler dijital modlar arasında PSK31, RTTY ve FT8 bulunur.

Amatör Telsizin Faydaları

1. Acil Durum İletişimi: Amatör telsiz operatörleri, acil durum iletişiminde hayati bir rol oynar ve geleneksel sistemlerin çöktüğü durumlarda güvenilir bir iletişim aracı sağlarlar. Doğal afetler sırasında koordinasyon ve destek sunarlar.
2. Teknik Beceri Gelişimi: Amatör telsiz, elektronik, yayılma ve iletişim teknolojileri hakkında öğrenmeyi teşvik eder. Problem çözme becerilerini ve yenilikçiliği geliştirir.
3. Küresel Topluluk: Amatörler dünya çapında diğer insanlarla bağlantı kurabilir, kültürel değişimi ve anlayışı teşvik ederler. Yarışmalar, özel etkinlikler ve DXing (uzun mesafe iletişimi) heyecan katmaktadır.
4. Kamu Hizmeti: Birçok amatör, maratonlar, geçit törenleri ve diğer topluluk etkinliklerinde iletişim desteği sağlayarak kamu hizmetine katkıda bulunur.

Lisanslama ve Düzenlemeler

Amatör telsiz çalıştırmak için, bireylerin ülkelerinin düzenleyici otoritesinden lisans almaları gerekmektedir. Lisanslama süreci genellikle radyo teorisi, düzenlemeler ve çalışma uygulamaları hakkındaki bilgiyi test eden bir sınavı geçmeyi içerir. Amerika Birleşik Devletleri'nde, Federal İletişim Komisyonu (FCC), üç sınıfta lisans verir: Technician, General ve Amateur Extra; her biri amatör bantlarda giderek daha fazla ayrıcalık tanır.

Türkiye'de amatör telsiz lisansı Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü tarafından verilmektedir. Bunun için yılın belirli zamanlarında sınav açılır. 12 yaşından büyük adaylar, A/ B sınıfı veya C sınıfı amatör telsizcilik belgesinden biri için sınava girerler. Sınavda başarılı olanlara aldıklara puana göre A, B ve C Sınıfı amatör telsizcilik belgesi verilir. Sınav hakkında yarıntılı bilgi Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü'nün internet sitesinde alınabilir. Belge on yıl için geçerlidir.

Sınavda başarılı olup belge almaya hak kazanan her amatör telsizciye Kıyı Emniyeti Genel Müdürlüğü tarafından bütün dünyada geçerli, benzeri olmayan (unique) bir çağrı işareti verilir. Çağrı işareti üç bölümden oluşur. Benim çağrı işaretim TA3MZZ üzerinde açıklayayım. T Türkiye'nin kodudur. A Belge sınıfını gösterir. TA, TB, TC Türkiye'de bir amatör telsizcinin çağrı işaretini belirtir. 3 bölge numarasını belirtir. Türkiye 0-9 arasında 10 bölgeye ayrılmıştır. Bölge numarasından sonra gelen 1 ,2 veya 3 harften oluşan son ek amatör telsizciyi tanımlar. Çağrı işaretindeki son ek ile ilgili olarak amatör telsizci belgeyi aldıktan 5 yıl sonra iki, 10 yıl sonra tek harf alma hakkı tanır.

Amatör telsiz lisansına sahip olanlar belge sınıfına göre (A/B ve C) ilgili yönetmelik ile belirlenmiş radyo frekanslarında görüşme yapabilirler.

Amatör Radyo Topluluğu

Amatör radyo topluluğu canlı ve destekleyicidir; birçok kulüp, çevrimiçi forum ve etkinlik bulunmaktadır. Yerel kulüpler, yeni başlayanlara mentorluk (Mentor, daha az deneyimli veya gelişmiş bir kişi için danışman veya koç olarak hareket eden, daha deneyimli bir bakış açısıyla uzmanlık ve profesyonel bilgi sağlayan bir kişidir. ) , ekipman tavsiyeleri ve pratik sınavlar gibi kaynaklar sunar. Saha Günü (Field Day), amatörlerin taşınabilir istasyonlar kurarak acil durum operasyonlarını simüle ettiği ve hazırlık ve dostluğu teşvik ettiği büyük bir yıllık etkinliktir. Ülkemizde de amatör telsizciliği tanıtmak, yaygınlaştırmak, amatör telsizciler arasında dayanışmayı arttırmak için kurulmuş birçok amatör telsizcilik cemiyeti/ derneği/ kulübü vardır. Türkiye Radyo Amatörleri Cemiyeti bunlardan biridir.

Sonuç

Amatör telsizcilik, teknik bilgi, iletişim becerileri ve topluluk hizmetini bir araya getiren benzersiz ve tatmin edici bir hobidir. Yeni teknolojilerle deneme yapmak, dünya çapında iletişim kurmak veya acil durumlarda yardımcı olmak olsun, amatör telsiz operatörleri kablosuz iletişim dünyasına önemli katkılarda bulunmaktadır. Teknoloji gelişmeye devam ettikçe, amatör telsizcilik, her yaştan meraklı için dinamik ve kalıcı bir uğraş olmaya devam edecektir. Son söz olarak cep telefonları var telsize ne gerek var diyenlere deprem gibi büyük afet durumlarında cep telefonlarının çalışmadığını veya yetersiz kaldığını, ama telsizlerin sadece bir güç kaynağı (power supply) örneğin bir araba aküsü ile kesintisiz çalıştığını söyleyebilirim. 73

Paragrafın sonundaki 73 bir yazım hatası değil. 73 en yaygın kullanılan bir tür amatör telsiz jargonudur. 73 “En iyi dileklerimle” ya da “saygılarımla” anlamına gelir.