GNU/ Linux işletim sistemini tercih etmek için belki yüzlerce neden
sıralanabilir. Ancak ben bugün GNU/ Linux işletim sistemini tercih
etmeniz için bu nedenlerden en önemli gördüklerimi sizlerle paylaşmak
istiyorum. Ancak bu konuya girmeden önceki makalemde yazmayı unuttuğum
bir konuya değinmek istiyorum. Linux “Linuks” olarak okunuyor. Ben bu
kelimeyi makalelerimde olduğu gibi yani “Linux” şeklinde kullanmaya
devam edeceğim. Windows’u olduğu gibi kullandığımız şekilde. Bu
açıklamadan sonra bu makalede geçen daha sonraki makalelerde daha fazla
üzerinde duracağımız bazı tanımlara bakalım.
Linux dağıtımı (Linux distro veya distribution): GNU yazılımlarını ve diğer özgür yazılımları bir araya getiren ve tüm bunları bir Linux çekirdeği (Linux Kernel)
ile beraber toplu, derlenmiş ve kurulumu kolay bir işletim sistemi
olarak kullanıcılara sunmayı amaçlamış olan yazılım birlikteliklerine
Linux dağıtımı denir. Bazıları Fedora, Ubuntu, openSuSe, Debian gibi.
GNU: GNU “GNU’s Not UNIX” yani “GNU Unix
değildir”in kısaltmasıdır. GNU, UNIX benzeri (UNIX-like operating
system) bir işletim sistemi geliştirme amacıyla 1984 yılında Richard
Stallman tarafından başlatılmış bir pojedir. GNU Projesi işletim sistemi
kernel hariç bir işletim sistemi için gerekli olan neredeyse herşeyi
geliştirmiştir. Bütün GNU yazılımları “GNU General Public License (GPL)”
lisansı altında dağıtılır. GPL temel olarak, yazılımın kaynak kod
formunda dağıtılmasını, herhangi bir kullanıcının kaynak kodu kopyalama,
değiştirme ve herhangi birisine dağıtmasını yine kaynak kod olarak
yapmasını şart koşar. Şimdilik bu kadarla yetinelim.
Kaynak kod (source code): Bir programın, herhangi
bir programlama dili ile yazılmış orjinal formu. Kaynak kod insanın
anlayabileceği dile yakındır. Programlar, kaynak kodların çeşitli
derleyicilerden (compiler) geçirilerek bilgisayarın anlayabileceği bir forma dönüştürülmüş halleridir.
Masaüstü (Desktop): İlerde bu konuyu daha fazla inceleyeceğiz. Kısaca GNU/ Linux işletim sistemi Linux çekirdeği (Linux Kernel), X pencere sistemi (X Window system) ve masaüstü (desktop) olarak adlandırılan katmanlardan oluşur. Masaüstü Linux işletim sisteminin grafik arayüzüdür.
Hack: Bir şekilde kişisel bilgisayarlara, kurum ve
kuruluşların sistemlerine izinsiz olarak saldırmak ve o sistemlerideki
bilgileri ele geçrimek, bozmak ve o sistemlere zarar vermek.
Shell: Bu kelimenin Türkçe karşılığı “kabuk” ama ben
“shell” kelimesini kullanmaya devam edeceğim. GNU/ Linux işletim
sistemlerinde yazdığımız komutları yorumlamak ve yönetmek için
kullanılan programa shell denir. Bir başka değişle bilgisayar
ekranımızın yönetimini pencereler ve simgeler ele geçirmeden önce
bilgisayarlarımızı çalıştırmak için kullandığımız komutları yazdığımız
bir tür paneldir. Bütün Linux dağıtımlarında bir shell programı bulunur.
Shell bir GNU/ Linux işletim sisteminin olmazsa olmazıdır. Shell ile
programları çalıştırabilir, bilgisayar kodlarını derleyebilir, bir
sistemi işletebilirsiniz. Kısacası bilgisayarımızı en etkili şekilde
yönetebiliriz. Ama biraz tecrübe gerekir.
GNOME: Linux’ta popüler bir masaüstüdür.
KDE: Linux’ta diğer bir popüler masaüstüdür. Ben GNOME masaüstünü daha çok sevdiğim için önce onu yazdım.
Şimdilik bu kadar tanım yeter. İlerde bu konulara daha fazla
bakacağız. Haydi şimdi Linux işletim sistemini seçmemiz için nedenlere
bakalım.
1. Linux bedavadır
İster bir bilgisayara, ister yüz bilgisayara yükleyin fark etmez Linux
ücretsizdir. Bugün artık evlerde bile birden çok bilgisayar olduğu
düşünülürse lisanslı olarak alınacak ücretli işletim sistemlerinin ne
kadar çok maliyeti olacağı görülecektir. Aldığınız her yeni Windows
işletim sistemli bilgisayarda yaklaşık 100- 150 ABD Doları civarında bir
tutarı bilgisayarınız ile yüklü olarak gelen Windows için Microsoft’a
ödüyorsunuz. Aynı işi görebilecek ücretsiz bir alternatif varken hala
Bill Gates’e bu ödemeyi yapmaya devam etmeye, zenginliğine zenginlik
katmaya gerek varmı? İşletmelerdeki bilgisayarların sayısı
düşünüldüğünde Windows işletim sistemine ödenen paranın miktarını siz
tahmin edin.
2. İhtiyacınız olan programlar bir pakette
Linux dağıtımları ile birlikte sadece işletim sistemi değil bununla
birlikte günlük işlerinizde ihtiyaç duyacağınız birçok program da
ücretsiz olarak gelir. Ayrıca bütün bu programlar bağımsız olarak test
edildikten sonra size ulaşır. Yapılacak güncellemelerde sizlere
ulaştırılır. Bunlar için ayrıca sizin birşey yapmanıza gerek yoktur.
3. Canlı CD (Live CD)
Canlı CD’ler Linux dünyasında ki belli başlı en önemli yeniliklerden
birisidir. Herhangi bir bilgisayarda CD, DVD veya USB bellekten tam bir
GNU/ Linux işletim sistemini yükleyip Linux işletim sistemi hakkında
fikir edinebilirsiniz. Bunun yanında bilgisayarınızda yüklü Windows
işletim sistemindeki problemleri giderebilirsiniz, donanım problemlerini
çözebilirsiniz. Bütün bunları da bilgisayarınızda hiçbir değişiklik
yapmadan yapabilirsiniz. Bu işlemlerden sonra bilgisayarınızı kapatıp
hard diskinizden açtığınızda normalde bilgisayarınızda yüklü olan
işletim sisteminize bıraktığınız şekilde dönmüş olursunuz.
3. Hızlı gelişim
Windows işletim sistemlerinin yaklaşık 3- 5 yıl arasında bir süre de
yeni sürümleri geliştirilmektedir. Linux dağıtımlarında bu süre 6-9 ay
arasındadır.
4. Linux özgürdür
İlk maddede Linux bedavadır demiştim. Linux sadece bedava değil aynı
zamanda özgür bir işletim sistemidir. Linux yazılım kodları açıktır. O
nedenle Linux’u “hack” etmeye gerek yoktur. İsteyen bu kaynak kodlar üzerinde değişiklik yapıp kendi Linux dağıtımını bile yapabilir.
5. Komut programı (Shell) kullanımı
Linux ile ilgili en büyük eleştiri “shell” diye isimlendirilen elle
komut yazmaya yarayan bilenler için DOS ve Windows’taki komut satırına
benzeyen programın kullanılmasıdır. Kolay bir grafik arayüzü elbette
iyidir. Ancak bazen komut kullanımı işlerinizi çok daha hızlı yapmanıza
imkan sağlar. İlerdeki makalelerim de bununla ilgili örnekler vereceğim.
6. Birçok masaüstü
Windows’ta genellikle bir masaüstü vardır. Buradaki pencerelerde
programlar açıktır. Bu pencereleri açıp kapayarak kullandığımız programa
ulaşırız. Linux’te istediğiniz kadar masaüstü oluşturabilirsiniz.
Örneğin bir masaüstünü email ve Internet için, diğer bir masaüstünü ofis
programlarınız için, diğer bir masaüstünü oyunlar için ayırabilirsiniz.
Fare (mouse) ‘nin bir hareketi ile bu masaüstleri arasında hızlı geçiş
yapabilirsiniz.
7. Linux dağıtımları bağımsızdır
GNU/ Linux işletim sistemi yanında ihtiyacınız olan birçok yazılım ile
gelir. Linux dağıtımcıları program paketlerinin seçiminden sorumludur.
Linux dağıtımlarına ilave edilen programlar için bir zorunluluk yoktur.
Dağıtımcılar sadece daha iyi olduğunu düşündükleri için proğramları
Linux dağıtımlarına ilave ederler.
8. Donanım sürücüleri (driver)
Windows’un daha çok donanımı desteklediği, bunun için daha çok sürücü (driver)
bulunduğu söylenir. Bu genelde doğru olsa da siz bu donanımlar için
sürücüleri Internetten bulup, indirip yüklemeniz gerekir. Linux birçok
donanımı direkt olarak destekler. Ayrıca Internet’ten bulup indirmenize
gerek yoktur.
9. Linux her donanım ile çalışır
Linux süper bilgisayarlardan cep telefonlarına her donanım üzerinde
çalışır. Açık kaynak kodlu olmanın avantajı ile farklı yapıdaki
donanımlara aktarılabilir. Son kullanıcıların donanım hakkında
endişelenmesine gerek yoktur. Bu arada tablet ve cep telefonlarının
popüler işletim sistemi Android’in Linux’tan geliştirildiğini
belirtelim.
10. Linux diğer işletim sistemleri ile uyumlu olarak çalışır
Linux diğer işletim sistemleri ile birlikte çalışır. Windows ve hatta
Mac OSX işletim sistemlerinde bulunan paylaşılmış yerleri tanır ve
onlarla birlikte aynı bilgisayar üzerine kurulabilir. Bilgisayarınızı
istediğiniz işletim sisteminden açabilirsiniz. Dosya paylaşımları
yapabilirsiniz. Bunun dışında sanal makina (virtual machine)
olarak adlandırılan yazılımlar ile mevcut işletim sisteminiz içerisinde
başka bir işletim sistemini kurup çalıştırabilirsiniz. Benim de niyetim
sizlerin öncelikle mevcut Windows işletim sistemini değiştirmeden Linux
Canlı CD ile veya Windows içerisinde sanal makina kurarak burada Linux
işletim sistemini denemenizi tavsiye etmek. Bu konuya sonraki
makalelerde geleceğiz.
11. Topluluk Desteği
Linux için destek veren, sorularınıza cevap bulabileceğiniz Internette
birçok forum vardır. Bu forumlarda birçok Linux kullanıcısı sizlerin
sorularınıza cevap vermek için gönüllüdür. Burada en önemli problem bu
forumların çoğunluğunu İngilizce olmasıdır. Ama Türkçe forumlarda
vardır.
12. Seç ve karıştır
Linux’ta belli ürün veya protokolleri kullanmayı zorlayan ticari
şirketler yoktur. O nedenle istediğiniz masaüstü (GNOME veya KDE gibi)
ve programları seçebilirsiniz.
13. Güvenlik
Linux işletim sistemi Windows’tan çok daha güvenlidir. Güvenlik Linux
işletim sisteminin ana özellliğidir. Sistemin özünde yeralan güvenlik
duvarı (firewall) ile istenmeyen zararlı programların çalışan
programlar içine gizlenmesi mümkün değildir. Linux, bilgisayarın bütün
kaynaklarını (mikroişlemci, bellek vb.) sizin çalışan programlarınıza
ayırır. Güvenlik programlarının (anti-virus programları gibi) sürekli
olarak çalışmasına ve bilgisayar kaynaklarını kullanmasına gerek yoktur.
14. Zararlı programlar (Malware)
Teorik olarak Linux’ta zararlı programlar yoktur. Bunun en başlıca
nedeni Linux açık kaynak kodlu bir işletim sistemidir. Yukarıda da
belirttiğim gibi bir Linux sistemini “hack” etmeye gerek yoktur. Ayrıca
kullanıcı sayısı bakımından Windows daha büyük bir grup olduğundan bu
tür zararlı programları yazanlar daha büyük bir grup olan Windows
kullanıcılarını hedefe alırlar.
15. Linux dağıtımlarında binlerce program vardır
Linux sadece bir işletim sistemi değildir. Linux binlerce program ile
birlikte gelir. Tabii ki bu programların bedava olduğunu söylememe gerek
yok. Ofis programları, Internet programları( email, browser vb.) ,
grafik programları ve daha niceleri. Tekrar edelim hepsi de bedava.
16. Linux’u yeniden kurmaya gerek yoktur
Bir problem olduğunda veya güncelleme gerektiğinde Linux’u yeniden
kurmanıza gerek yoktur. Linux’u yeniden kurmadan problemi çözebilir veya
Linux dağıtımının son sürümüne güncelleme yapabilirsiniz. Yıllarca
Windows işletim sistemi kullandım. Windows işletim sistemleri ile gelen
sistem kurtarma uygulamalarının hiç bir işe yaramadığını rahatlıkla
söyleyebilirim. Windows bilgisayarınız çökerse yapabileceğiniz bir Linux
Canlı CD ile bilgisayarınızı açıp, dosyalarınızı bir harici diske kopya
edip, Windows’u yeniden kurmaktır. İş bu kadarla da kalmıyor tabi ki.
Kullandığınız programları tekrar kurmanız gerekir. Bugüne kadar belki
yüzlerce defa bu işi yapmış bir kişi olarak bunu söylüyorum.
17. Beğemezseniz değiştirin
Bilgisayarınıza kurduğunuz Linux dağıtımını beğenmezseniz başka bir
Linux dağıtımını seçebilirsiniz. Linux kullanıcı verilerini ayrı hard
disk bölümlerinde tutar. O nedenle farklı bir Linux dağıtımını
kurduğunuz zaman sizin verilerinize bir zarar gelmeyecektir.
18. İstediğinizi seçin
Linux’te masaüstünden paket yöneticisine ve hatta dosya sistemine kadar
bütün uygulamaların alternatifi vardır. İstediğinizi seçebilirsiniz.
hani kebapcılar bazen dediğimiz gibi “ortaya bir karışık” mümkün.
